دموکراسی و آزادی

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی، با عنوان دموکراسی و آزادی

🔻۲۴ مهر ۱۴۰۲

✅ یکشنبه بیست و سوم مهر به اربیل آمدیم و از فرودگاه اربیل با همان هواپیمای ماهان راهی تهران شدیم. مجال دیدار اربیل را نداشتیم اما همان عبور گذرا از اربیل هم تجربه آموزنده ای بود. دوستان کرد گفته بودند حال و هوا و فضای اربیل کاملا متفاوت با سلیمانیه است.

🔻اربیل پایتخت اقلیم کردستان است. حزب دموکرات و خاندان بارزانی بر آن مسلط اند. این حزب با حزب اتحادیه میهنی کردستان اختلافات بنیادی دارند. ریشه های این اختلافات هم تاریخی است و تجربه ها و تنش های آنها از ۱۹۶۰ به بعد باعث این اختلافات است. اینجا قصدم بازگویی این قصه نیست، اما این اختلافات زندگی روزمره و حال و هوای اقلیم کردستان را عمیقا متاثر کرده است.

🔻وقتی وارد منطقه اربیل شدیم کنترل ها و حضور نیروهای نظامی و امنیتی پر رنگ شد. هنگام ورود به استان اربیل پاسپورت ما را کنترل کردند و بر آن مهر زدند. چنان که از کشور دیگری وارد کشوری جدید شده ایم. معنای این کار تحقیر اقتدار و اعتبار حزب اتحاد میهنی در سلیمانیه است.

🔻در مسیر تا رسیدن به فرودگاه سه جا ما را متوقف و بازرسی کردند. برخلاف سلیمانیه که هیچ نیروی نظامی و امنیتی در شهر ندیدیم اینجا مهم ترین چیزی ‌که به چشم می آمد همین نیروها بودند.

✅ بزرگراه ها، ساختمان ها و شهرک های نوساز لاکچری نشان می داد اربیل نه تنها پایتخت و بزرگ تر از سلیمانیه است بل شهری متفاوت با آن است. تصاویر مام جلال را هم در مسیر و فرودگاه ندیدیم. نشانه ها و تصاویر تاریخی هم وجود نداشت و اربیل فریاد می زد شهری غربی است نه شرقی.

🔻”شهر جدید آزادی” نزدیک فرودگاه، تماما معماری سبک رومی و ایتالیایی دارد. شهرک بزرگی است واقع در چند کیلومتری فرودگاه. ساختمان های در حال ساخت آن نشان می داد به تازگی ساخته شده و هنوز این شهرک کامل نشده است.

✅ آشنایی چندانی با جریان های سیاسی کرد ندارم و شناختم محدود به مشاهدات این چند روز و صحبت های دوستان دانشگاهی کردستانی ام می باشد. این دوستان محققان توانا و اهل کردستان و کاملا آشنا با اقلیم کردستان هستند.

🔻آنها می گفتند حزب دموکرات که عملا قدرت اقلیم را در دست دارد به دموکراسی و آزادی پایبند نیست. نه آزادی بیان و نه آزادی های سیاسی و مدنی و مشارکت در مناطق تحت سیطره این حزب، یعنی استان های اربیل و دهوک حداقل نمره قبولی را نمی گیرند.

🔻دموکراسی و آزادی مساله بنیادین کشورهای مسلمان خاورمیانه است. نه تنها افغانستان، که فاجعه آمیزترین کشور ناآزاد جهان است، حتی ترکیه امروزی که حکومتی ظاهرا سکولار و دموکراتیک دارد نتوانسته مساله دموکراسی و آزادی را حل کند. درباره ایران هم فکر کنم چیز پنهانی وجود ندارد که بخواهم برای شما خواننده ایرانی بگویم!

🔻اتحادیه میهنی کردستان هم که خود را متعهد به دموکراسی آزادی می دانند و در سلیمانیه و حلبچه، حاکم اند عملا درگیر مساله دموکراسی و آزادی اند.

شعار بیست و ششمین جشنواره گلاویژ در سلیمانیه “آزادی  بی وقفه” یا مدام بود. دکتر ملا بختیار متفکر و از رهبران اتحادیه میهنی کردستان و دبیر علمی جشنواره هم در سخنرانی اختتامیه جشنواره بر دموکراسی و آزادی تاکید کرد.

🔻از دکتر ملا بختیار پرسیدم مخاطب تان در سخنرانی چه کسانی بود و چرا از آزادی صحبت کردید؟ گفت متعصبان دینی خطری هستند که اقلیم تازه استقلال یافته کردستان را تهدید می کنند.

🔻دوستان جامعه شناس کردستانی گفتند فشار اقتصادی و کمبود خدمات و شرایط دشوار زندگی موجب شده برخی از عامه مردم حتی نوستالژی زمان حاکمیت صدام را داشته باشند. همان صدام حسینی که ۱۸۲ هزار نفرشان را یک جا در انفال زنده به گور کرد و هزاران هزار پیشمرگ های کرد را کشت و وحشیانه ترین جنایات را علیه کردها مرتکب شد.

🔻دوستانم گفتند ساده و روشن است که چرا این افراد نوستالژی زمان حاکمیت حزب بعث را دارند. می گویند صدام آزادی نمی داد اما خدمات می داد. اشتغال و اقتصاد و خدمات درمانی بهتر بود.

🔻دوستان جامعه شناسم می گفتند شرکت های بزرگ تجاری ترکیه ای و عرب و آمریکایی در اقلیم کردستان حداکثر فعالیت را دارند و هتل ها و مراکز خرید و تجاری عظیمی که در سلیمانیه و شهرهای دیگر می بینیم ساخته آنهاست، اما از این شرکت ها سود اندکی نصیب کردهای محلی می شود. اتومبیل های خارجی و ساختمان های لوکس، زرق و برق شهرها را زیاد کرده اند، اما نان مردم چندان زیاد نشده است و حتی بحران های زیست محیطی حاد هم بر آنها تحمیل شده است.

✅ در اقلیم کردستان هنوز دولت شکل نگرفته است. این مادر همه بحران های این اقلیم است. نه تنها دوستان جامعه شناس کردم بل دکتر ملا بختیار نیز این را می گفت. می گفتند حس ناپایداری و زندگی موقت و مسافرگونه در همه مردم جاری است. هر بحرانی که در خاورمیانه رخ می دهد، دل مردم اقلیم هری می ریزد که ای وای ممکن است پای جنگ و فاجعه به اقلیم هم برسد.

✅ به رغم همه این بحران ها، همچنان اربیل و سلیمانیه برای بسیاری از ایرانی ها و به ویژه کردهای ایرانی جذابیت هایی دارد. سفر به اقلیم برای ایرانیان آزاد است و به ویزا نیاز ندارند. مسافت نیز کوتاه و نزدیک است. بسیاری از مردم برای خوشگذرانی و تفریحات به اقلیم به ویژه سلیمانیه و اربیل می آیند.

🔻مردمان اقلیم هم خونگرم و صمیمی و مهمان نوازند و ایرانی ها را قلبا دوست دارند و احترام می گذارند. آزادی پوشش و سبک زندگی و مشروب هم وجود دارد. همچنین در اقلیم میزان جرم و جنایت، اعتیاد به موادمخدر و سرقت هم پایین است.

🔻دوستان جامعه شناس کردم گفتند در اقلیم امنیت اجتماعی بالاست و هنوز سنت ها و خلقیات سنتی مانع از گسترش بسیاری از آسیب های اجتماعی شده است. زندگی خانوادگی هنوز در اقلیم سیطره دارد هر چند رابطه های دوست دختر پسری هم آزاد می باشد.

🔻در سلیمانیه رفت و آمد و حضور پلیس را ندیدم. این برایم جالب و تحسین برانگیز بود. از دوستان علت را پرسیدم گفتند در اینجا نزاع خیابانی و سرقت و اعتیاد خیلی کم و نادر است و دلیلی برای حضور پلیس وجود ندارد.

✅ سفرم اینجا به پایان رسید. دقیق تر بگویم. حالا در تهرانم و به سلیمانیه و فرهنگ کرد می اندیشم. رفت و آمدها و رسانه ها و دانشگاه ها، مردم جهان را به هم نزدیک تر کرده و می کند. حالا بیش از هر چیز این احساس را دارم که زبان و ادبیات و فرهنگ کردی فصل مشترک ایرانی ها و کردهاست نه تفاوت میان آنها.

🔻غزلیات نالی را در گوگل جستجو کرده و خواندم و دیدم کردها حق دارند او را حافظ کردستان بدانند. دفتر شعر “شهید تنها قدم می زند” ترجمه فارسی اثر قباد جلی زاده شاعر کرد را که ایشان در این سفر به من هدیه دادند می خوانم و نگاه انسان گرایانه اش را تحسین می کنم. یکی از شاعران کرد در جشنواره گلاویژ شعری خواند که هنوز قلبم را تکان می دهد. مضمون آن این بود، «کشاورزی کرد گلایه داشت که خدایا چرا امسال محصول نداشتم. خدا به او گفت این زمین زخمی است باید پنبه می کاشتی». نه تنها زمین کردستان بل زمین خاورمیانه همیشه زخمی است و ما باید تنها و تنها پنبه بکاریم تا مرهمی بر زخم های این زمین بگذاریم.

🔻مرهم زخم های خاورمیانه جز دموکراسی و آزادی نیست. می دانم این مرهم در این گوشه جهان دارویی سخت کمیاب است، اما چاره این است که این کشورها این دارو را بسازند. دموکراسی و آزادی، اتومبیل لوکس و پیشرفته نیست که از کمپانی های آمریکایی وارد کرد.

🔻می دانم درباره دموکراسی و آزادی سخن ها گفته و سختی ها کشیده ایم اما این داروی تلخ، شفابخش است. روزی خاورمیانه هم داروی دموکراسی و آزادی را خواهد ساخت. جهان رو به سوی دموکراسی و آزادی است، هر چند متعصبان، متحجران و جاهلان هر روز خنجری تیزتر بر گلوی دموکراسی خواهان و آزادی خواهان خاورمیانه می فشارند.