برای نجات دانشگاه چه کنیم؟

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی، با عنوان برای نجات دانشگاه چه کنیم؟

🔻۱۷ شهریور ۱۴۰۲

✅ مهدی فتوره چی از همکاران و دوستان فرهیخته ام پرسیده اند: “در این فضای نابسامان و تامل برانگیز حاکم بر دانشگاه ها و آموزش عالی وظیفه ما چیست ؟”

🔻مقصود ایشان از ما، دانشگاهیان است. این پرسش را دیگر همکاران هم پرسیده اند.  کوتاه چند پیشنهاد می دهم.

🔶 ۱) پرسشگر شویم.  در حوزه عمومی و هر فضا و خرده فضایی که داریم بپرسیم. بپرسیم چرا حال نهاد دانشگاه وخیم  است و چه می توان کرد. نگذاریم وضع کنونی طبیعی و عادی یا اجتناب ناپذیر جلوه کند. نگذاریم تحقیر شویم. سکوت نکنیم. مسوولیت پذیر باشیم. حداقل نسبت به خانه و حرفه و رشته خود حساس باشیم.

🔻جامعه انتظار دارد دانشگاهیان در بهبود جامعه بکوشند. نمی توان انتظار داشت مردم مشکلات دانشگاه را حل کرده و بهبود ببخشند. اگر دانشگاهیان نتوانند خانه خودشان را مراقبت و محافظت کنند، در بهبود جامعه هم ناتوان خواهند بود.

🔶۲) مدنی شویم. نظام اداری دانشگاه در اختیار دانشگاهیان مستقل نیست، اما نهادهای مدنی و صنفی دانشگاهی خرده فضاهایی برای کنشگری و ایفای مسوولیت ماست.

🔻صدها انجمن های علمی و صنفی دانشگاهیان داریم که با تقویت و حمایت آنها می توان در برابر تهاجم و تعرض سیاسی به دانشگاه ایستاد. می دانیم که اکثریت مطلق انجمن های علمی و صنفی دانشگاهی بسیار ضعیف اند. عضو فعال این نهادها شویم و از طریق فعالیت های نهادی انسجام علمی و صنفی شان را تقویت کنیم.

🔶۳) شاکی شویم. بسیاری از رفتارهای تهاجمی و تخریبی علیه دانشگاه غیرقانونی است.  بسیاری از جذب هیات علمی ها، اخراج ها، فشارها و فرصت طلبی ها، وجه حقوقی و قانونی ندارد و می توان با شکایت به دستگاه های قضایی و حقوقی آنها را به چالش کشید. از ظرفیت های قانونی و حقوقی موجود برای دفاع از دانشگاه و دانشگاهیان استفاده کنیم.

🔶۴) نترسیم. بکوشیم که زیربار ارعاب و زور نرویم. فرصت طلبان و نااستادان را به چالش بکشیم. از استادان مستقل به هر شیوه ممکن حمایت کنیم.

🔶۵) بهترین باشیم. در ایفای نقش های مان به عنوان معلم، محقق و مولف دانشگاهی، نهایت سعی و کوشش مان را بکنیم که با بهترین کیفیت باشیم. این طور می توانیم مانع سرایت آلودگی و عفونت به بدنه دانشگاه شویم.

🔶۶) راوی شویم. تجربه ها و مشاهدات مان از نابهنجاری ها و آشفتگی ها و تعرض های سیاسی به نهاد دانشگاه را در حوزه عمومی بگوییم و بنویسیم. ژان پل سارتر قانون مهمی را کشف کرد و گفت “توصیف کردن، تغییر دادن است”.  نگذاریم زشتی ها و درشتی ها زیر فرش پنهان بماند و پنهان کنند. راوی دردها و زخم ها بر تن دانشگاه شویم.

🔶۷) امیدوار باشیم. ارنست بلوخ در کتاب مشهورش “اصل امید” گفت امید یعنی “نه هنوز”. هنوز و همیشه، ظرفیت هایی هست که شکوفا نشده و رهایی بخش و گره گشایند. مطمین باشیم که ظرفیت های بالقوه نهاد دانشگاه هنوز بالفعل نشده و با تکیه بر این ظرفیت ها می توان روزهای روشنی را امید داشت.

✅ شرط تحقق آنچه گفتم این است که ما دانشگاهیان باور کنیم و بپذیریم که “ما” هستیم نه “من”.  بپذیریم که سوار یک کشتی هستیم. اگر این کشتی غرق شود، همه غرق می شویم. بیاییم روح جمعی دانشگاه را درک و مسوولیت جمعی را پذیرا شویم. نخواهیم نظارگر این اوضاع بی سامان باشیم.