تراژدی فرهنگ ما

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی، با عنوان تراژدی فرهنگ ما

🔻 ۷ تیر ۱۴۰۲

✅ گریه کردم، خیلی. خیلی هم اندیشیدم و به فکر فرو رفتم. درس هایی درباره ی زندگی آموختم. تصویری از چهره ی فرهنگ معاصر ایران بود. داستان غم انگیز عشق، داستان قدرت انسان، داستان سرنوشت و تقدیر و تصادف، و داستان انتقال ثروت های ایران به آمریکا. کاش کاش همه این کتاب را بخوانند. کاش بکوشیم این کتاب را به دست همه برسانیم. حکیمی دانا در سن هفتاد و پنج سالگی می کوشد یک عمر دانش و تجربه اش را روایت کند. قصه ها و غصه های مردم را ببیند و بگوید. هشدار ها و هشیاری ها را می نویسد. بی راهه هایی که رفتیم. ویرانی هایی که بار آوردیم.

🔻اینها و بسیاری نکات دیگر، تاثرات و تالمات و تاملاتم هنگام خواندن جلد ششم  مجموعه ی “شازده حمام” (۱۴۰۱) شاهکار استاد محمد حسین پاپلی یزدی است. چهارم تیر ماه خواندن کتاب را تمام کردم.

🔻امروز صبح به استادم پاپلی زنگ زدم. ماجرای خواندنم را گفتم. گفت در کم تر از یک سال به چاپ هفتم رسیده. میانگین هر چاپ هزار و پانصد نسخه. شکر کردم. عنوان این جلد شازده حمام، “گلهای ماه پرویز” است. ۴۳۲ صفحه قطع وزیری. خوش خوان و بشدت درگیرکننده و جذاب.

✅ پاپلی خاطراتش از آشنایی و دوستی تمام عمرش با زنی را روایت می کند؛  گل پری، زنی که نمی داند عاشقش هست یا نیست. قصه از قبولی پاپلی در رشته جغرافیای دانشگاه فردوسی در سال ۱۳۴۶ آغاز می شود. پاپلی در منزل حاجی مرادی از دوستان عموی شان در مشهد ساکن می شود. حاجی مرادی حمام عمومی دارد و دخترک سیزده ساله یزدی، گل پری،  کلفت حاجی است و در حمام زنانه هم کیسه کشی و دلاکی می کند. گل پری و پاپلی دوست می شوند، دوستی که تا مرگ گل پری ادامه می یابد. گل پری داستان زندگی اش را برای پاپلی می گوید.

🔻گل پری، دختر ماه پرویز است، زنی که سیزده فرزند دارد. ماه پرویز، خان زاده است. عاشق جوان فقیر، شیرو نام با “صورت یوسفی و صدای داوودی” می شود. پدرش، خان بزرگ، مخالف ازدواج آنهاست. ماه پرویز و شیرو فرار می کنند. ماه پرویز، زنی زیبا، سوارکار، شجاع و از هر حیث تواناست.

🔻شیرو از درخت گردو می افتد و فلج می شود. برای تامین معاش سیزده فرزند، به یزد می آید و گدایی می کند. عاقبت هم در فلاکت میمیرد. ماه پرویز از غصه شیرو خودسوزی می کند و میمیرد. پدر و خانواده ماه پرویز، شاهد فلاکت دخترشان هستند اما به او کمک نمی کنند.

🔻بچه های ماه پرویز هر کدام سرنوشتی شگفت را رقم می زنند. گلبو عاشق می شود و عاقبت خودسوزی می کند. ارسلان جوانی را می کشد و زندانی می شود.

🔻گل پری هم کلفت حاجی مرادی و دلاک حمام می شود. گل پری آرزویش این است که با مردی بسیار بسیار ثروتمند ازدواج کند. آرزویی که عاقبت تحقق می یابد. گل پری در بیست سالگی خانه حاجی مرادی را ترک می کند و به حمام دیگری می رود. سوادآموزی می کند. زبان انگلیسی را می آموزد. سخت کوشانه و خلاقانه، مال و منال زیادی جمع می کند.

🔻۲۸ سالگی با مرد ۷۰ ساله ی بسیار ثروتمندی ازدواج می کند. ۴ فرزند می آورد. شوهرش می میرد و وارث ثروت عظیمش می شود. تهران می آید. شرکت عظیم مهندسی و ساختمانی می زند. در اندک زمانی ثروتمند بسیار بزرگی می شود.

🔻ارسلان، برادرش از زندان آزاد و ساکن آمریکا می شود. ۴ فرزندش به امریکا می روند. فعالیت های خیریه زیادی می کند. فلسفه و ادبیات می آموزد و عاقبت به عرفان می پردازد.

🔻عاقبت گل پری اموالش را می فروشد و نزد پسرانش به آمریکا می رود و کل ثروتش را هم به آمریکا می برد و در آنجا به خاطر سرطان در سال ۱۴۰۰ میمیرد.

🔻طرح کلی خاطرات را گفتم اما ۴۳۲ صفحه را باید خواند و با آن گریست، گاه خندید، اما پیوسته تامل کرد.

✅ گلهای ماه پرویز، تراژدی فرهنگ معاصر ماست؛ تراژدی باورهای فرهنگی که فلاکت را بر تک تک مردم تحمیل می کند. تراژدی ای که زنان و مردانش عاشق می شوند، اما عشق گناه است. تراژدی ای که مردمانش ثروتمند می شوند اما ثروت ها و ثروتمندانش مهاجرت می کنند. تراژدی تضادها و تعارضات فرهنگی برآمده از ساختار مردسالار و تبیعض های جنسیتی.

🔻کتاب گلهای ماه پرویز را چون آیینه ای ببینیم که زیبایی ها و زشتی های فرهنگ امروز را می نماید و مدام با خود بگوییم “خود شکن، آیینه شکستن خطاست”.

✅ بعد از خواندن کتاب به دهباشی، امیر بخارا، گفتم شازده حمام را بخواند. گفت مهر امسال در یکی شب های بخارا برنامه ویژه شازده حمام داریم و آماده باش که در آنجا صحبت کنیم. خوشحال شدم و پذیرفتم.

🔻کاش تابستان را با شازده حمام سر کنید. درس های زندگی و تاریخ معاصر ایران را در این کتاب های خواندنی می خوانید.