راه نجات ایران

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی؛ با عنوان راه نجات ایران

🔻۳۰ فروردین ۱۴۰۲

✅ استاد عبدالحسین زرین کوب از برجسته ترین اندیشمندان ایران در کلیپ کوتاهی که در شبکه های اجتماعی است، می گوید فرهنگ در مملکت ما دچار بحران دو نیمه شدن است و ضروری است فرهنگ باستانی و اسلامی کنار هم دیده شوند. این سخن را در زمان پهلوی می گوید، و برای امروز و اکنون ما هم صادق است. می دانم گوش شنوایی نیست، اما جز گفتن حقیقت کار دیگری نمی توانم کرد.

🔻باری افسوس، حکومت پهلوی نیمه باستان را دید، و نیمه اسلامی را نفی کرد؛ و حکومت اسلامی هم نیمه اسلامی را دید و می بیند و نیمه باستانی را عملا نفی و طرد کرد و می کند.

✅ البته، در سال های اخیر حکومت ریاکارانه و در لفاظی های سیاسی، ایران را هم به زبان می آورند، و از “اسلامی_ ایرانی” سخن می گویند؛ اما در عمل “ایرانی” اش را به حاشیه می رانند.

🔻ما، البته، محتاج چیز پیچیده تری از اسلامی- ایرانی هستیم؛آن هم “اسلامی-ایرانی مدرن” است، نه هر اسلامی_ ایرانی.

✅ یوری لاتمان، زبان شناس و نشانه شناس بزرگ، یک بار برای همیشه ثابت کرد: فرهنگ و معنا تنها و تنها زمانی قوام و دوام می گیرد و پویا و زایا می شود که حداقل در آن دو زبان، دو جریان، دو اندیشه، و دو سپهر معنایی به صورت فعال و زنده حاضر و کنار هم باشند.

🔻لازمه جوشش و آفرینش و پویش فرهنگ، وجود “تفاوت نشانه شناختی” در ساختار آن است. وقتی صرفا و صرفا در جامعه ای یک نظم نشانه ای و زبانی هست، عملا هیچ نشانه ای و زبانی و هیچ گفتگویی ممکن نیست.

🔻حکومت های تمامیت خواه، که خواهان سیطره یک فرهنگ و یک اندیشه اند، و فقط و فقط یک سپهر معنایی را به رسمیت می شناسند؛ محکوم به شکست و نابودی اند. این قانون تخطی ناپذیر فرهنگ است.

✅ اگر حکومت فعلی ایران از تمامیت خواهی اش دست برندارد، سرنوشتش همان است که سرنوشت پهلوی بود. ایجاد تعادل و توازن، پذیرش واقعی و عملی و هم وزن دو نیمه فرهنگ ایرانی، راه برون رفت از سقوط نهایی حکومت فعلی است.

🔻اگر چنین شود، البته راه برای خلاق شدن فرهنگ باز می شود، و سازگاری خلاقانه فرهنگ ایرانی با “فرهنگ مدرن” هم ممکن می گردد.

✅ ریشه خصومت حکومت فعلی با مدرنیته، تمامیت خواهی آن است، و ریشه تداوم این خصومت، ناکامی های حکومت در زایایی و پویایی فرهنگی است.

🔻بخواهیم یا نخواهیم، ما امروز در جامعه مان سه سپهر نشانه ای داریم: باستانی، اسلامی و مدرن.

🔻هیچکدام وزن سنگین تری ندارند و نخواهند داشت. کار حکومت مراعات توازن میان این سه سپهر نشانه ای است. ترجیح یکی بر دیگر. جامعه را به خشونت می کشاند و سامان جمعی را ناممکن می سازد و نهایتا جز سقوط چیزی حاصل نمی شود.