فرهنگشناس راستین

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی در رثای پرویز اذکایی با عنوان فرهنگشناس راستین

🔻۲۷ فروردین ۱۴۰۲

✅ بیست و پنج فروردین ۱۴۰۲ پرویز اذکایی، فرهنگشناس راستین جسمش از میان ما رفت و جانش جاودانه شد. از بزرگان تحقیق و کار علمی اصیل و ماندگار ایران زمین و زمانه ما بود. اقبال ما بلند بود که عمر بلندی کرد و فاخرترین پژوهش ها و نوشته های ماندگار تاریخی، فلسفی، ادبی، زبان شناختی، جغرافیایی، مردم شناختی و دانشنامه ای را خلق کرد و به یادگار گذاشت.

🔻آشنایی دقیق ما با ابوریحان بیرونی و حکیم رازی مرهون تلاش های اوست. ما ایرانی ها همان گونه که به بیرونی افتخار می کنیم، به اذکایی هم می بالیم. او نشان داد ایران همچنان بارور است و می تواند زایا و دانا و مانا باشد و بماند.

✅ در جوانی ام روزگاری بود که “تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام ” تدریس می کردم. پایان نامه کارشناسی ارشدم هم درباره ابوالحسن علی ابن حسین مسعودی، مورخ و مردم شناس قرن چهارم، بود. از همان زمان با نام و نوشته های اذکایی آشنا شدم. دقت علمی، ادبی، وسعت دانش و تسلط او به زبان های گوناگون حیرت انگیز بود.

🔻اذکایی پژوهشگری تمام عیار و عاشق بود که به دور از هیاهوها می کوشید و می آفرید. از عاشقان ایران و فرهنگ این سرزمین بود و در شناختن و شناساندن آن کاری کرد کارستان و جاودان.

✅ درباره او و آثارش بزرگان ایران شناس چون ایرج افشار سخن ها گفته و او را ستوده اند. اما نسل کنونی و حتی نسل من از تعامل و شناخت اذکایی و بزرگانی چون او محروم ماند.

🔻اذکایی فرهنگشناس و مردم شناس بود. نوشته ها و پژوهش های او در زمینه ایران و به ویژه همدان امروزه از منابع اصلی علمی ماست. در روزگاری که شبه علم و دانشمندان دروغین سلطنت می کنند، پژوهشگران و دانشمندان راستین، نه تنها نادر که ناشناخته و نهان اند.

✅ جا داشت به پاس بزرگداشت نام و یاد اذکایی و ترغیب مردم و دانشگاهیان به خواندن آثار او و آشنایی مردم ما با فرهنگ ایران و ایرانی، حکومت یک روز را عزای عمومی اعلام می کرد. همان طور که برای پاسداشت سیاستمداران و نظامیان چنین می کند. البته، شاید بهتر که چنین نشد و او دانشمندی مستقل برای ما ماند.

🔻اذکایی، از نسل فرهنگشناسان بزرگ ایران معاصر چون علامه دهخدا، علامه قزوینی، جلال ستاری، محمدعلی اسلامی ندوشن، ایرج افشار، ابراهیم باستانی پاریزی، سیدجواد طباطبایی، عباس اقبال آشتیانی و ده ها محقق بزرگ دیگر بود که عمرشان را صرف شناخت فرهنگ ایران کردند.

🔻اذکایی یکی از ثمرات دوره ی “رنسانس فرهنگ ایران” در دهه های نخست سده چهاردهم بود و در آغاز سده پانزدهم از میان ما رفت؛ زمانی که ایران در انتظار رنسانس دیگری است.

✅ نام و یاد این بزرگان الهام بخش و امیدآفرین است، چه نمادی از ظرفیت ها و ظرافت های خلاقه انسان ایرانی اند. در زمانه ای که از درون و بیرون، نام ایران و فرهنگ آن تحقیر می شود، بیش از هر زمانی محتاج اذکایی و اذکایی ها هستیم؛ بزرگانی که با دوراندیشی، سخت کوشی، عشق به ایران و شوق دانایی و یادگیری، منبع عظیمی از انرژی عاطفی و دانش را خلق کردند.

🌿 نام و یادش جاودان