🔶انتقاد كنيم يا نكنيم؟🔶

📝 يادداشت دكتر نعمت الله فاضلي با عنوان انتقاد كنيم يا نكنيم؟

🔹در خصوص نقدها و گفتگوهاي مربوط به حادثه سيل🔹

✅ ۷ فروردين ۹۷

🔵 شبکه های اجتماعی بویژه تلگرام باعث رونق حوزه عمومی و گرمی بازار بحث و گفتگو شده اند. در این بازار گاهی سَر می شکنند و گاه دل! سه گروه در این بازار حضور فعال دارند: «منتقدان»، «مدافعان»، و «میانجیان». روزهای اخیر در برخی گروه های تلگرامی شاهد گفتگوی این سه گروه بوده ام. فکر کنم قدر این سه گروه و بازار گرم بحث و گفتگویی را که خلق کرده اند باید پاس بداریم. می پرسید چرا؟ اجازه دهید برای تان بگویم!

✅ این روزها که سیل آمده است مثل روزهایی که زلزله می آید، برخی تلاش می کنند تا سیاست ها و حکومت را نقد کنند و نشان دهند که چه سیاست هایی احتمالا باعث پیامدهای تلخ فجایع طبیعی شده اند. فارغ از این که نقدهای این منتقدان را بخواهم روایت کنم، می توان منطق آنها برای نقد کردن را توضیح داد.

🔶استدلال و منطق منتقدان این است که اولا سیاست های نادرست یکی از علل خسارت ها و پیامدهای زیانبار حوادث طبیعی است. از این دیدگاه حوادث، طبیعی هستند اما خسارت های آن طبیعی نیستند. از اینرو، منتقدان معتقدند مسوولیت اجتماعی آنها ایجاب می کند که سیاست ها و حکومت و حاکمان را نقد کنند.

🔶دوم این که این منتقدان معتقدند در زمان وقوع حوادث، جامعه هوشیار و حساس است و افکار عمومی آمادگی بیشتری دارد تا درباره حوادث و سیاست ها بشنود. خدا را چه دیدی شاید اهل سیاست هم گوش شنوایی در این میانه پیدا کرد! در نتیجه، منتقدان معتدند نباید «فضای اجتماعی حوادث» را از دست داد.

🔶سوم این که به نظر این منتقدان، حوادث با تخریب ها و ویرانی های شان «پرسش طرح می کنند»، فجایع ما را استیضاح می کنند، و نوعی عاملیتِ طبیعت را ممکن می سازند. در موقع سیل و زلزله و حوادث طبیعی، همه ما از شهروندان تا مدیران و سیاستمداران، از مردم عادی تا متخصصان و دانشمندان، همه در معرض این پرسش قرار می گیریم که چرا پیشگیری های لازم را نکردیم؟ چرا در مدیریت بحران موفق نبودیم؟ کجای کار می لنگد که با هر حادثه ای طبیعی چنین آسیب پذیر می شویم؟

🔶منتقدان معتقدند اینها پرسش هایی است که حوادث می آفرینند و البته از زبان مسوولانه آنها جاری می شود و به سخن در می آید!

✅ خب، تا اینجا موضع منتقدان را گفتم. حال برویم به سراغ «مدافعان»، همان هایی که مخاطب منتقدان هستند، یا این که به هر دلیلی خود را در برابر منتقدان ساکت نمی یابند و نمی توانند سکوت کنند!

🔶برخی مدافعان کار منتقدان را بیهوده، غیراخلاقی و گاهی نیز نومیدکننده و نادرست می دانند. اینها می گویند زلزله و سیل امر طبیعی است و اجتناب ناپذیر؛ بنابراین، جای نقد و گلایه نیست!

🔶برخی هم معتقدند همه مردم مقصرند و نباید حکومت و سیاست را محاکمه کرد. از دیدگاه اینها خود کرده را تدبیر نیست! برخی دیگر از مدافعان هم به تلاش های حکومت اشاره می کنند و معتقدند حکومت خوب عمل کرده و منتقدان یا بی انصافی می کنند یا مغرض اند.

🔶برخی هم می گویند نیمه پر لیوان را ببینید و به کارهای سازنده و خوب حکومت هم توجه کنیم. از دیدگاه این گروه آدم نجیب و شریف به کسی می گویند که بجای نقد کردن برود به کمک آسیب دیدگان؛ اگر کسی کاری از دستش بر نمی آید لااقل زبان درازی هم نکند!

✅ در این درگیری ها و دعواها طبیعتا گروهی به میانجی گری و مصالحه می پردازند. آنها را میانجیان می نامیم. خب، طبیعی است که برخی بخواهند کخدا منشانه میانجی گری کنند! اینها موضع «موعظه گرایانه ای» دارند و همه را به دوستی و محبت با یکدیگر دعوت می کنند.

🔶به منتقدان نصیحت می کنند که منصف و متین باشید و با زبانی آرام بدون رنجاندن دیگران سخن بگویید. به طرف دیگر هم نصیحت می کنند که به منتقدان انگ و برچسب سیاسی نزنید و اجازه دهید همه با هم در این فضا زندگی و گفتگو کنیم! گاهی هم حق را به هر دو طرف می دهند! خلاصه، خود را به هر آب و آتش می زنند تا بحث با مسالمت ادامه یابد.

🔵از نظر من هر سه گروه (منتقدان؛ مدافعان؛ و میانجیان) حق دارند که سخن بگویند و هر سه گروه هم کمک می کنند تا فضای گفتگوی جمعی در حوزه ی عمومی شکل بگیرد و جامعه سخن بگوید. هیچ يك کاری عبث نمی کنند، زیرا اگر اینها نباشند اساسا گفتگویی نخواهد بود. کار عبث را آنهایی می کنند که احتمالا می خواهند صرفا «تماشاگر» باشند و هیچگونه احساس مسوولیتی در این فضا نمی کنند و نمی پذیرند. اگر قرار بر سرزنش باشد، باید کسانی را سرزنش کنیم که بیرون گود ایستاده اند و ظاهرا تلاش می کنند تنها گلیم خودشان را از آب بیرون بکشند! باری، بیاییم انتقاد کنیم ولی نه از خودمان بلکه از این جمعیت تماشاچی!