📝 يادداشت دكتر نعمت الله فاضلي درباره يادداشت دكتر فياض با عنوان ناگهان در اين دهه

✅ ۲۳ شهريور ۹۸

🔵 آقای دکتر محمد علی فیاض بخش در یاداشت «ناگهان در این دهه! » (روزنامه اطلاعات ۲۱ شهریور ۱۳۹۸) با زبانی استهزاگونه «آگاهی انتقادی »که در فضای جامعه ایران درباره آئین محرم شکل گرفته است به چالش کشیده اند.

✅ این چالش ضروری است، زیرا امکان گفت و گو را به صورت دانش مکتوب گسترش می دهد. برای این که بحث در حوزه عمومی شکل گیرد باید صداهای گوناگون و متفاوت سخن گویان و روایان خودش را داشته باشد. ایشان از «اظهار نظرهای نوروشنفکرانه» ابراز نگرانی و تا حدودی خشم کرده اند. کاملا طبیعی است که گروه هایی که مخاطب نقدها و آگاهی انتقادی دانشگاهی موجود هستند، ساکت نمانند و اهل قلم آنها صدای آنها را نمایندگی کند. البته اگر این کار به همین شکل ادامه یابد و این گروه ها به خشونت متوسل نشوند و به اعمال زور روی نیاورند، می توان امیدوار بود که این «گفت و گوی جمعی و فکری» به ارتقاء فرهنگی جامعه ایران کمک کند.

✅ اما محمد علی فیاض باید برای موضعی که اتخاد کرده است ۱) بیشتر استدلال کند؛ ۲) صرفا با زبان استهزاء به ناقدان دانشگاهی و نواندیش و به قول ایشان «نو روشنفکرانه» نپردازند.

✅ ایشان باید بتوانند این پرسش ها را حداقل در نظر بگیرند:

🔻۱) نقدهای روان شناختی و جامعه شناختی که ایشان آنها را نابهنگام و نادرست می دانند، چه مشکلی دارند؟

🔻 ۲) «گفت و گوی انتقادی» که در جامعه ایران در زمینه آئین ها و مناسک دینی شکل گرفته است، چرا شکل گرفته است؟ آیا این گفت و گو ریشه در نیازها و مسأله های بنیادی جامعه ما ندارد؟

🔻 ۳) آیا نمی توان روایت های متفاوت و صداهای گوناگون در زمینه مناسک عاشورایی داشت؟

🔻۴) آیا نقدهایی که می شود همه از روی بی دینی و نداشتن تعلق خاطر به تشیع است یا ممکن است برخی دقیقا به دلیل تعلق خاطرشان به این آئین ها چنین «ناقدانه » سخن می گویند؟

🔻۵) محمد علی فیاض آیا در نظر می گیرد که ۱۴ میلیون دانش آموخته و سه و نیم میلیون دانشجو در ایران هست و این «جمعیت بزرگ دانشگاهی» نیازمند زبان و «گفتمان دانشگاهی» برای شناخت موقعیت خود از جمله موقعیت آئینی خود هستند؟

🔻۶) ایشان آیا در نظر نمی گیرند که آگاهی انتقادی در زمینه دین در موقعیت سیاسی کنونی ایران نیازمند «شهامت» است و آنها که چنین آگاهی را نمایندگی می کنند هزینه می پردازند و اگر کمی دلسوزی و «غمخواری اجتماعی » در آنها نبود هرگز سخنی نمی گفتند و مانند بسیاری دیگر فرصت طلبانه یا نمی دانم چگونه توصیف کنم غیرمسؤلانه چشم شان را بر واقعیت می بستند و سکوت اختیار می کردند؟

✅ کاش جناب فیاض که اهل قلم و اندیشه هستند و نوشته های شان گواهی می دهند از دلسوزان جامعه، به این پرسش ها هم بیندیشند. گمان می کنم جناب فیاض می دانند که آل احمد در دهه ۱۳۳۰ با زبان استهزا می توانستند کنش روشنفکری را غرب زدگی و خیانت بنامند و خریدار هم پیدا کنند. اما احتمالا همه ما (از جمله خود من) باید کم کم در نظر بگیریم که در فضای فکری و فرهنگی امروز ایران سخن سنجیده و دانشگاهی ضرورت بیشتری دارد. بویژه باید به همه آنها که سخن انتقادی می گویند احترام ویژه بگذاریم چرا که برای این کنش آنتقادی شان هزینه هایی می پردازند. این سخن به معنای پذیرش سخنان انتقادی و ستایش آنها نیست. هر سخنی باید نقد شود، حتی سخن انتقادی.