منطق فرهنگی نوروز

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی، با عنوان منطق فرهنگی نوروز

🔻۲ فروردین ۱۴۰۲

✅ نوروز منطق فرهنگی انسان و جامعه ایرانی است. منطق، شیوه اندیشیدن است، شیوه ای که درست و نادرست را تعیین می کند و براساس آن اجماع و وفاق صورت می گیرد. جوامع هم منطق دارند. فردیک جیمسون در کتاب”منطق فرهنگی سرمایه داری متاخر”(۱۳۷۹) پست مدرنیسم را منطق فرهنگی سرمایه داری امروزی می داند.

✅ با اقتباس از عبارت پردازی جیمسون، معتقدم “نوروز امروزی”، منطق فرهنگی ایران امروز است. ایرانی امروزی با این منطق می اندیشد و جهان را این گونه می طلبد و آرزو می کند. هر چند ممکن است جهان چنان نباشد که منطق او اقتضا دارد. ارکان منطق نوروزی چنین است.

🔻۱) جهان بر صیرورت و شدن و نو گردیدن استوار است نه بر تصلب و تحجر. بداعت و تازگی، طراوت هستی است. منطق نوروزی، نفی جمود و مقاومت دربرابر ارتجاع است خواه ارتجاع دینی باشد یا ارتجاع دنیوی. نوروز، یاداوری مستمر ارزش ذاتی امر نو، آفرینش و خلاقیت است. نوروز، نه جمعی و تاریخی به کهنه پرستی در هر شکل و شمایل آن است.

🔻۲) زندگی، اساس هستی است. نوروز، تولد طبیعت و تاریخ و جشن زادروز حیات است. نوروز، نفی هر چیزی است که زندگی را خوار و مرگ را گرامی میدارد. اینست که هر گاه زندگی به مخاطره می افتد، نوروز، ندای شورانگیزش به گوش می رسد.

🔻۳) نوروز، شادی است. شاد بودن ماهیت و بنیان آدمی است. اگرچه رنج و درد بر بشر تحمیل می شود، اما آدمی درد را گرامی نمی دارد و هماره به استقبال شادی می رودد. عزا، منطق فرهنگی انسان ایرانی نیست، اگرچه بر او تحمیل کنند. نوروز، بیان جمعی و تاریخی نفی عزاست. اینست که هر گاه عزا و ماتم و سوگ سیطره می یابد نوروز پرچم شادی می افرازد و چترش را بیشتر می گستراند.

🔻۴) نوروز زبان فرهنگی طبیعت است. انسان ایرانی با طبیعت همسخنی دارد. طبیعت و فیزیک عالم، در کانون اندیشه و احساس ایرانی جای دارد. منطق فرهنگی نوروز، تکریم طبیعت و یاداوری مستمر جایگاه آن جهان بینی انسان ایرانی است. هر جهان بینی متافیزیکی که نتواند فیزیک جهان را پاس بدارد، موجب گسیختگی انسان از هستی می شود. نوروز، ایستادگی دربرابر چنین متافیزیک و متافیزیک گرایی است. اینست که هرگاه طبیعت و واقعیت انکار می شود، نوروز صلا می دهد و صدای فرهنگی مردم می شود.

🔻۴) نوروز، اعلام همگانی حرمت و کرامت بشر است فارغ از دین و اندیشه اش. منطق فرهنگی نوروز، پذیرش انسان است با همه تنوعات و تفاوت های فردی و فرهنگی است. اینست که هر گاه کرامت انسان خدشه دار می گردد، اقبال به نوروز فزونی می یابد.

🔻۵) نوروز، مولد قدرت است و نفی سلطه و سلطه گری. نوروز، طبیعت و انسان را توانمند می کند و می خواهد بی آن که اطاعت، بردگی، تقلید و تبعیت از کسی، گروهی و فرقه ای را ایجاب و ضروری سازد. اینست که در برهه هایی که استبداد و فرقه سالاری رخ می نماید، نوروز، جلوه نجات بخش می یابد.

🔻۶) نوروز، زیبایی است. نوروز، رقص، موسیقی، شعر، قصه و هنر است. نوروز، نماد و نمادگرایی انسان ایرانی است. این است که هر گاه زشتی و تباهی در جامعه مسلط می شود، نوروز، حضورش بیشتر و معنادارتر می گردد.

✅ اینها برخی جنبه های منطق فرهنگی انسان ایرانی است. با این منطق، تخیل جمعی انسان ایرانی خوب و بد، زشت و زیبا و کم و زیاد جهان را می سنجد و به محک می زند. جهان و جامعه ایرانی در نهایت نوروزی می اندیشد و جهان بینی او چنین است؛ هر چند پسند فرقه ها و کسانی نباشد.