منافع فردی فعالیت های جمعی کدامند؟

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی، با عنوان منافع فردی فعالیت های جمعی کدامند؟

🔻۳ مهر ۱۴۰۲

✅شهروندان مسئول به جامعه خدمت می کنند و خود نیز از مسئولیت پذیری برخوردارند. چند سال پیش سخنرانی ای در انجمن نیکوکاری “آلا” داشتم و فواید فردی کنش های داوطلبانه در نهادهای مدنی را با تکیه بر نظریه ها و پژوهش های جهانی  بیان کردم. اکنون به برخی از آن ها به اختصار می پردازم:

🔻 ۱) زیست معنادار: فعالیت های مدنی و داوطلبانه زیست ما را معنادار می کنند. این مهم ترین منفعت  فردی فعالیت های مدنی است.  در جهان از خود بیگانه امروزی، نیازمند فعالیت هایی هستیم تا احساس تعلق  و هویت و سودمندی کنیم؛ البته فعالیت های “شوقی ” نه شغلی، فعالیت های دلی نه “پولی”؛ فعالیت های فی نفسه ارزشمند و معنادار،  نه بازاری و ابزاری و نه برای سلطه و ایدئولوژی‌؛

🔻۲) سرمایه اجتماعی: فعالیت های مدنی و داوطلبانه “سرمایه اجتماعی” تولید می کنند و بر سرمایه های ما می افزایند. از طریق این فعالیت ها به شبکه ای از گروه ها و افراد پیوند می خوریم و نزد آنها عزت و احترام و اعتبار کسب می کنیم و این منجر به حس رضایت پایدار در درون ما می شود. این سرمایه اجتماعی در فعالیت های اجتماعی و اقتصادی دیگر به کمک ما می آید. این سخن سعدی که می گوید: “تو نیکی می کن و در دجله انداز /  که ایزد در بیابانت دهد باز ” به همین معناست. ما نمی دانیم کجا و چگونه، ولی کار نیک داوطلبانه، ارزش و کیفیتی تولید می کند که به سوی ما باز خواهد گشت.

🔻۳) مرهم زخم تنهایی: فعالیت های مدنی و داوطلبانه مرهمی بر زخم تنهایی های ما هستند. امروزه آدم ها تنهایی را تجربه می کنند.  فعالیت های مدنی داوطلبانه و مسئولانه به ما احساس در “جمع بودن”، کنار هم بودن” و”با هم بودن “را می دهند.

🔻۴) بالندگی اخلاقی: فعالیت های مدنی و داوطلبانه وجود اخلاقی ما را  بالنده می کنند و  ارتقا می بخشند. فعالیت های مدنی و داوطلبانه، ما را با ارزش های جهانی اخلاقی، انسان دوستانه و دگرخواهانه آشنا و درگیر می سازند و  سراسر وجود ما را پر از شوق می کنند. ما از این طریق رشد می کنیم و ظرفیت های مدارا، تحمل دیگران، برقراری ارتباط، همنشینی و گفتگو کردن را می آموزیم و گسترش می دهیم.

  🔻۵) رشد خلاقیت: فعالیت های مدنی و داوطلبانه ما را خلاق می کنند. در سایه باهم بودن و گفتگو کردن و تعاملات جمعی ما خلاق می شویم.

🔻۶) تجربه های جدید: فعالیت های مدنی و داوطلبانه “موجب”، “موجد” و”مولد” تجربه های جدیدی است.  هر عرصه و میدانی از زندگی در برگیرنده تجربه جدیدی است.  بسیاری از تجارب فقط از طریق تعاملات مدنی، داوطلبانه و مسئولانه امکان ظهور و بروز دارند. هریک از فعالیت های خانوادگی،  تجارى و سازمانی تجربه هایی را با خود دارند. اما تجربه ای که در نتیجه فعالیت های مدنی مسئولانه شکل می گیرد در هیچ یک از تجربه های دیگر وجود ندارد.

🔹کسانی که فعالبت های آزاد، داوطلبانه و مسئولانه انجام می دهند چیزهایی را در زندگی تجربه می کنند که جالب و بدیع است. برای مثال من طی ۲۵ _۲۶ سال گذشته که به فعالیت های مدنی آزاد از طریق سایت ها، رسانه ها و مطبوعات اشتغال داشته ام دوستانی پیدا کرده ام و با گروه های اجتماعی  و فضاهایی پیوند برقرار کرده ام‌ که در محیط های خانوادگی و سازمانی امکان تجربه کردن آن ها نبود.

🔹ما در محیط های مدنی داوطلبانه با دوستانی آشنا می شویم که آنها هم دارای روحیه دگرخواهانه و انسانی تحسین برانگیزی هستند. تعامل با این تیپ از شخصیت های اجتماعی و  ارزشمند تجربه اخلاقی منحصر به فردی است. کار جمعی کردن با چنین افرادی پاسخ به نیازهای اخلاقی، عاطفی و وجودی ما هم هست. همه ما دوست داریم در زندگی با کسانی معاشرت کنیم که به ما نگاه ابزاری نداشته باشند و ما را به خاطر وجودمان دوست بدارند؛ به این دلیل که مدنی و اخلاقی هستیم. از این طریق ما خود تبدیل به غایت و هدف برای زندگی و تعاملات اجتماعی می شویم. این لحظه ها لحظه های زیبای زندگی است.

🔻۷) کاهش آسیب ها: فعالیت های آزاد، داوطلبانه و مسئولانه از آسیب های زندگی امروز پیشگیری می کنند یا از آن ها می کاهند. فعالیت های مدنی عزت نفس، اعتماد به نفس، احساس خود بودن و احساس خویشتن داشتن ما را تقویت می کنند.  “رولو  می” روان درمانگر معروف اگزیستانسیالیست در کتاب ” انسان در جستجوی خویشتن” می گوید مهم ترین نیاز انسان، خویشتن داشتن  است. درد بی خویشتنی، درد بزرگ زمانه ماست. “خویشتن” آدمی یعنی” خود بودن” و”احساس زیست معنا دار داشتن”.

🔹در زندگی جمعی و فعالیت های آزاد مدنی رابطه ها بر مبنای احترام و کرامت هستند و رابطه ای سالم و شورانگیز شکل می گیرد.”افسردگی” از آسیب های بزرگ عصر ماست.  انسان مدنی به خاطر احساس خوب انسان بودن، در جمع زیستن، سودمندی و معناداری افسرده نمی شود. 
فیلسوفانی مثل “گابریل مارسل” معتقدند ما” انسان” به دنیا نمی آییم بل “مستعد انسان شدن “به دنیا می آییم. 

🔻۸) افزایش فراغت: فعالیت های مدنی فراغت ما را غنی می کنند. ما در “عصر فراغت” زندگی می کنیم. تکنولوژی ها وقت بشر را آزاد کرده اند. فعالیت های مدنی گسترده اند و ما را با شبکه وسیعی از انسان های آزاد و مدنی مرتبط می کنند؛ یعنی کسانی که زمان آزاد زندگی خود را در فضایی سالم، خلاق، انسانی، فرهیخته، گرم، عاشقانه و مهربانانه تجربه می کنند.

🔹فعالیت های مدنی متنوع اند و  می توان همزمان عضو چندین شبکه فعال مدنی بود و وقت آزاد خود را به شیوه ای درست و مولد گذراند. اگر فعالیت های مدنی نباشند با جایگزین هایی روبرو می شویم‌ که برای زدودن ملال زندگی به آن ها تن می دهیم. این جایگزین ها از مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی گرفته تا درگیری ها و ماجرا جویی های عجیب و غریب را در بر می گیرد و از همه عادی تر “مصرف گرایی افراطی” است.