سنندج زیبا

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی؛ با عنوان سنندج زیبا

🔻۱ اردیبهشت ۱۴۰۲

✅ یکم اردیبهشت (۱۴۰۲) است و سنندج هستم، هوای مطبوع و طبیعت سبز و غلغله جمعیت و طنین موسیقی کوردی در خیابان فرودسی و میدان آزادی، شور و زیبایی همگانی و دلچسبی را به عابران هدیه می دهند؛ شور و زیبایی که زاده فرهنگ و حوزه عمومی است و در کم تر شهر ایرانی امروز می توان دید. در اینجا عید فطر هم هست و شهر حال و هوای جشن دارد. 

🔻این چهارمین دیدارم در سال های اخیر از سنندج است. هر بار برانگیخته می شوم چیزکی درباره این “شهر زیبایی ها” و  “شهر شادی”. بنویسم اما جور نمی شود.

🔻به رغم زیبایی هایش هنوز ناشناخته است. سنندج در ذهنیت جمعی ما شهر تاریخی و گردشگرانه چون یزد، اصفهان، کاشان و شیراز نیست؛ و این همان ناشناختگی اش است.

✅ سنندج شهری است خاص. وارد شهر که می شویم نه تنها زبان کوردی، بل لباس های کوردی زنانه و سبیل های مردانه به ما می گویند به “جهانی متفاوت ” وارد می شویم. تفاوت، زیبایی و شادی است. سرزمینی که تفاوت را تکریم نکند، زشت و افسرده می شود. از ریشه های ناشادی ها، زشتی ها و خشونت ها در کشورمان :سیاست همگن سازی  و “تفاوت زدایی” است.

🔻طبیعت، تاریخ، قومیت و فرهنگ، سنندج را متفاوت کرده است. “کوه آبیدر” قاب زیبایی است که شهر را در آغوش گرفته و “چشم انداز سنندج” را مانند کارت پستال زیبا و چشم نواز می کند.

🔻آیین ها هم سنندج را متفاوت کرده اند، حتی آیین های ملی را به سبک و سیاق خودشان اجرا می کنند. سنندج شهرت “پایتخت نوروز ” را دارد؛ و به این می بالد که جشن نوروز زیبا را باشکوه و گرم پر رونق برگزار می کند. نوروز، جشن شادی ایرانیان است و سنندجی ها از این قابلیت نهایت بهره را می برند. چیزی که نوروز سنندج را متمایز از نوروز دیگر شهرها می کند، برگزاری این جشن در خیابان ها و میدان های با رقص و آواز است.

🔻روح سنندج شاد است. شادی از مولفه های وجود انسان است و هر جا انسان است، شادی هم هست. اما، کم اند شهرهایی که شادی هسته مرکزی فرهنگ آن باشد. سنندج شهر شادی ایرانی است.

🔻دو بال این شادی نوروز است و موسیقی.  موسیقی نه تنها آهنگ و ریتم شهر را شاد کرده، بل “تن شهر” را نیز به وجد آورده و آن را رقصان نموده است. رقص و موسیقی، هویت سنندج اند.

🔻 چهار سال پیش یونسکو سنندج را “شهر خلاق موسیقی” شناخت و جزو “شبکه جهانی شهرهای خلاق ” شد. خلاقیت سنندج با موسیقی و رقص عینیت می یابد و به زندگی این مردمان رنگ و لعاب خاص می دهد.

✅ فردوسی خیابان اصلی و مرکزی شهر است. اخیرا خیابان گام شده است و از شر ماشین ها جانش را دور نگه داشته اند. چنان متراکم از آدم ها و شوق و شور است که گویی همه ششصد هزار سکنه شهر در آن حاضرند. سنندجی ها عادت دارند عصرها تا ده شب در فردوسی و دامنه آبیدر پرسه می زنند و شهر را طواف و طی می کنند.

🔻طبیعت کوهستانی و سخت، تاریخ پرفراز و نشیب مبارزه و مسیر تاریخ این شهر، سنندج و کوردها را به رقص و شادی سوق داده تا در کشاکش روزگار، زندگی جمعی را ممکن و معنادار کند. موسیقی های کوردی شاد سراسر فردوسی را رقصان و مهربان کرده است. چنین رقص و شادی در حوزه عمومی از محرومیت های ملی ما در دهه های پسانقلاب است.

🔻شادی و زیبایی تاروپور معنایی این شهر است. تکوین و توسعه فرهنگ تصوف و عرفان نیز بخشی از این تاروپود شادی و زیبایی است.

🔻طریقت های نقشبندیه و قادریه همچنان پیروان و خانقاه هایی در شهر دارند. یکی از همراهان مان هم از خاندان های بزرگ نقشبندیه است. استاد دف و تار و آواز است. شخصیتی فرهیخته و هنرمند است و رهبری گروه سفر هم با اوست. طریقت ها نیز روح شاد و زیبای سنندج را تقویت کرده اند.

🔻همچنین  ۱۲۰ هکتار بافت تاریخی و ده ها بنای معمارانه تاریخی، کالبد این شهر را باشکوه و چشم نواز کرده است.
شهر سنندج یا سنه دژ را سلیمان خان اردلان در زمان شاه صفی بنا کرد، اگرچه تاریخ سکونت و تمدن در این منطقه به دوره باستان می رسد. پیوند عمیق این مردمان با نوروز یکی از نشانه های بارز و زنده این قدمت باستانی است..

🔻کاخ موزه خسروآباد، از شاهکارهای معماری دوره ی قاجار سنندج است که در مرکز بافت تاریخی آن قرار دارد. مرکز حکومت اردلان ها در کردستان بوده. اروسی ها، آجرکاری ها و حوض های چلیپایی آن حیرت انگیزند.

✅ اما، دیدنی شگفت آن استاد هادی ضیالدینی، مجسمه ساز بزرگ و نامی ایران، و کارگاه و دفترکارش است. به دیدارش رفتیم. دومین ملاقات مان بود. آرامش، متانت و هنر در چهره اش حک شده. لباس کوردی و کار به تن داشت و آرام لبخند می زد اما محزون بود.

🔻درباره قتل عام ۱۸۲ هزار کورد اربیل در ۱۹۸۵ توسط صدام مجسمه ای ۱۸ متری ساخته که بلندترین مجسمه خاورمیانه است. شگفتا که ۱۸۲ کوچک و بزرگ را زنده به گور کنند و صدایی برنخواست و از حافظه جمعی هم حذف شود.