آموزگار روزگار

📝 یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی، با عنوان آموزگار روزگار

🔻۲۶ آبان ۱۴۰۱

✅ استاد ناصر تکمیل همایون از آموزگاران بزرگ روزگار تاریخ معاصر ما بود. زندگی اش، منش اش، بینش اش، دانش اش و سرشت و سرنوشتش همه آموزه و آموزگاری بود. مورخ جامعه شناس بود اما فلسفه و علوم تربیتی هم آموخته بود و ادبیات هم می دانست و با دانش های انسانی و اجتماعی در کل مانوس و آشنایی داشت. همین او را انسان دانشگاهی فرارشته ای ساخت که فراتر از همتایان مورخش قرار دهد.

🔻کنشگر سیاسی بود و خود را در برابر جامعه و تحولات و مسایل آن مسئول می دانست. روزگاری به جبهه ملی ایران تعلق داشت، روزگاری نیز مسئولیت هایی در اداره جامعه پذیرفت و بعدها نیز چند سالی زندان رفت. در همه ی نشست و برخاست هایش راوی تاریخ معاصر ایران بود و می کوشید پندهای تاریخ را نگذارد فراموش شود. عشق به ایران انرژی عاطفی و انگیزه ای بی پایان به او داده بود. این عشق حاصل تجربه و دانش گسترده اش از ایران و تاریخ آن بود.

🔻بسیار نوشت. از مشروطه گرفته تا خلیج فارس و مازندران، از تهران و محله هایش تا شخصیت های بزرگ معاصر ایران. قلم شیوا و محققانه و بیان اثرگذار و شیرینی داشت. می دانست با زبان چگونه باید کار کرد. شعر و ادبیات و لطایف و نکته های تاریخی و تاریخ را یکجا در حافظه اش جمع داشت و به جا و بهنگام برای آموختن پندی از روزگار به خدمت می گرفت. پیر روزگار بود و پدرانه برای ایران و مردمش دلسوزی و غمخواری می کرد. جوان ترها را می ستود و آنچه از تجربه و دانایی داشت یکجا یک جا و بی ریا تقدیم می کرد. پرسش و اشاره ای کوتاه کافی بود تا گنجینه ای از دانستنی ها و شنیدنی ها را بگوید.

🔻معلمانه راهنمایی می کرد و از تشویق و ترغیب کردن هیچ کم نمی گذاشت. کافی بود اندک شناختی از قوت هایت بداند بی ریا آنها را می ستود. شوخ طبعی اش را در خدمت پیوند و محبت میان انسان ها گرفته بود. پند بزرگ همایون، مهربانی بود و عشق به میهن. ایرانی را می ستود از هر زبان، هر زمین، دین و زمانه ای که بود. دموکرات بود و آزادیخواه و آزادمنش. کینه ای نبود و از آنها که به زخمی زده بودند نمی گفت. اهل مدارا بود و مفاهمه. از دیگری سازی پرهیز داشت و آن را بلای بزرگ زمانه ما می دانست.

🔻هشدار می داد که تعصب و غیریت سازی، دشمن خانمانسوز ایران ماست. فرهیختگی اش هم نشان ایرانی داشت هم فرانسوی. شهروندی مدرن و جهانی بود و زیست جهان وطنانه امروزی را عمیقا درک و درونی کرده بود. در نقد راه میانه را برگزیده بود. هر گاه سخن می گفت مورخانه شواهد را بیان می کرد و تحلیل های جامعه شناسانه اش در لابلای شواهد تاریخی پنهان بود اما عمق داشت. آموختنی بود و خود نیز می آموخت. با نوشتن آموزگاری می کرد و درس های تاریخ معاصر ما را برای آیندگان نوشت. می دانست از تاریخ درس نمی گیریم اما باور داشت محتاج آنیم. کلاس ها و سخنرانی ها و حتی گفتگوهای روزمره اش درس های تاریخ و آموزگاری روزگار است.

🔻زمانی ایران را ترک کرد و از میان ما رخت بربست که سخت محتاج درس های اوییم. همیشه سال های انقلاب پنجاه و هفت را یادآوری می کرد و درس هایش را. این که چگونه حال و هوای انقلابی، جامعه را هیجان زده کرد و بسیاری از سرمایه های بزرگ انسانی را از ایران فراری داد، راهی زندان کرد، کشت یا منزوی نمود؛ سرمایه بزرگی که هر کدام گوشه ای از ایران را آباد و آزاد می کردند. غمخوار بود و نگران ایران که مباد آن‌ روزگار تلخ تکرار شود.

🔻عاشق بود و عشق می ورزید به همه ی آنها که عاشقانه ایران را آباد و آزاد می خواهند و برایش می کوشند و می اندیشند و می گویند و می نویسند. درس محبت و رواداری و مدارا می داد و هراس این داشت که مباد دوباره قربانی سخت کیشی، خامی و تعصب شویم و فراموش کنیم چگونه در انقلاب پنجاه و هفت شعار آزادی دادیم اما اولین قربانی این انقلاب آزادی بود. آزادی نیازمند انسان های آزاده است نه آزادیخواه. آزادی به سیستم آزاد محتاج است و قوانین و نهادهای تضمین کننده آزادی ها.

🔻تکمیل همایون، همایون و فرخنده انسان ایرانی بود که از آموزگاران بزرگ روزگار ما شد. تاریخ خواهد آمد و قدرش خواهد دانست. اما همین امروز محتاج اندیشیدن به اندیشه ها، نوشته ها و منش و بینش آزادیخواه و انسان گرا و دموکرات و فرهیخته اوییم. محتاجیم که با او سخن بگوییم و بشنویم تا مشی مدارا، آزادی، دموکراسی و ارزش های زندگی انسانی را یادآور شویم و فردا روز دوباره گرفتار آنهایی نشویم که با پرچم آزادی و اخلاق، سودای دیگری سازی ها و تعصب ها و استبدادهای شان اسیرمان سازند.

✅ فردای ایران امروز ساخته می شود. اگر فردای بهتر و آزادتر و آگاه تر و انسانی تر می خواهیم از آموزگاران همایونی درس آموز و پندگیریم که درس تاریخ و فرهنگ انسانی ما را می شناختند و خود سرمشق آن بودند. روح آموزگار بزرگ روزگار ما شاد و قرین رحمت باد.